70’lerin sonunda altyapisinı tamamlayan ve bir sosyo-kültürel kimlik olarak ortaya çiktiğinda Amerika’yi bastan asagi kasip kavuran hiphop, kelime olarak ‘kalça atmak - kalça sektirmek’ anlamina geliyor (1). Kelime olarak bu kadar basit bir anlami olan hiphop’ in Amerika’ yi asip bütün bir dünyayi etkisi altina almasinın altinda yatan neden kelime anlami degil; yasama karsi takindigi tavirdan kaynaklanıyor.
Yüzlerce yildir Amerika’da bir hayvan gibi kölelestirilen; alinıp satilan siyahlarin beyazlara karsi elde ettigi kimi yasal haklar, 2000’e 20 kala, yasamda hiçbir sey ifade etmiyordu gerçekte. Siyahlar halen ekonomik ve sosyal olarak ezilmeye; siyasal ve toplumsal yasamin disinda tutulmaya devam ediliyorlardi. Bütün bu dislanmisliklar karsisinda verilen yanıt, çesitli yollardan akip gelmeye basladi. Özelikle Reagan döneminde bütün dünyada yasanan ekonomik darbogaz nedenıyle, Amerika’ nın bir çikis olarak buldugu ve ‘üfürükçü ekonomi’ olarak adlandirilan, emegin hiçbir degerinın olmadigi, paranın para getirdigi dönemde yüz binlerce insanın isten atilmasi, beyaz alt-orta sinıftan çok, gettolarda yasayan siyahlari vurdu. Iste tam da bu anda siyah gettolarda hiphop kültürünün tasiyici unsurlari bir kurtulus reçetesi gibi belirmeye basladi: grafiti, break dans, dj ve mc’ lik çok kisa bir zaman diliminde bütün Amerika’ da toplumsal muhalefet araci olarak gelisti. Böylece siyahlar, yarattiklari bu yenı müzik araciligiyla günlük yasamda karsilastiklari çeliski ve sorunlari birinci elden anlatma imkanı buldular.
Hiphop kültürü içinde en büyük unsur olarak yer alan ‘rap’ (2) NWA, Puplic Emeny gibi gruplarin öncülügünde artik siyahlarin CNN’ i olmustu. Amerikan hiphop’ in yol ayrimi olarak bilinen east-west (3) ayrimi, temelde iyi-kötü ayrimi olmaktan çok, iki ayri kent’ te birlesen grup ve müzik firmalarinın ticari çikar kavgalarindan baska bir sey degildi gerçekte. Daha açik bir ifadeyle: hiphop büyük paralarin döndügü bir sektör olmaya basladiğinda ilk dogusundaki yolundan sapmis, kendi egolarinı tatmin edememis gruplarin eline düsmüs ve sonuç olarak kendi kendinı kurban etmistir.
Amerikan hiphop’in neden-hangi temel ihtiyaç ve zorunluluktan dogdugunu böylece genel olarak ortaya koyduktan sonra, gelin baska bir pencereye geçelim. Bu daha genıs pencereden baktigimizda ise hiphop’ in en büyük özelliğinın kent müziğinın olmasi oldugunu görürüz. Özellikle sanayilesme sonrasi, (iletisim ve teknolojinın büyük atilimlarina da sahne olan) çarpik kentlesmenın getirdigi sosyo-ekonomik ve kültürel sorunlarin bolca yasandigi, kentlesme olgusunu halen tamamlayamamis kentlerdir bu kentler; gettolara sikisan insanlarin yenıdünyaya uyum yolunda kimlik ve ifade sikintilari çektikleri kentlerdir bu kentler.(4)
Türkiye'de ise hiphop hareketi, çoklari tarafindan 1995’ lerde Cartel’ le baslatilir. Temelden yoksun gerçekdisi bir sav bu. Oysa bugün bile, en büyük hiphop gruplarinın albümünün henüz 15-20 bin kaset sattigi bu ülkede hiphop adina bu yasananlar dogum sancisidir daha: bugün hiphop daha tam olarak dogmamistir bile; özgün kimliğinı yakalayamamistir. Cartel’ in Türkiye'de estirdigi rüzgar ise hiphop rüzgari degil; bu toplum için ‘Almanci’ larin sorunlarinı dile getirdigi siradan bir müzik grubuydu: hiphop oldugu için alinıp dinlenmedi kasetleri. Bu nedenledir ki ta o yillarda popüler diger müzik gruplari gibi milyona yakin kaset sattilar. Hiphoplarin bu kadar dislandigi, köse bucak kovalandigi bir ülkede yasananlar ve geçen yillara göre Hiphop’ in Türkiye genelinde büyük atilima geçtigi su günlerde bile ulasilan 15-20 bin satis sinıri savimizi kanıtlar nıteliktedir. Türkiye'de hiphop, kimi dogrudan Amerika müzik sektörü etkisiyle, kimi tatile gelen veya zorunlu dönüs yapan Almancilarin çaktiklari kivilcimla harekete geçen yurdun dört bir yanındaki gençlerin (imkansizliklar ve engellemelere karsin) attiklari tohumla bir yasam tarzi olarak dogmak üzeredir.
Bu arada küçük bir ipucu: hiphop Türkiye'de gelecegin müzigi olacaktir. Çünkü: Türkiye'de de çok farkli olmamakla beraber, son yillarda karsi karsiya kaldigimiz köyden kente göç olgusu, kentleri sorun batakliğina dönüstürmüstür. Büyük köy-kentlerin dogdugu, insanlarin kimlik sorunu yasadiklari, ekonomik olarak zaten dibe vurmus bir toplumda feodal ve kapital kültür arasinda sikismis olan, kenara itilmis gençlerin adeta can simidi gibi yetisen hiphopa sarilmalari normaldir. Degisime kapali-duragan toplumsal kimliklerin getirdigi baski ve sinırlandirmalardan kurtulmak isteyen gençlerin, -içine dogduklari çevrenın çeliskilerinı, günlük hayatta yasayarak karsilastiklari sorunlarinı asarak- hiphop araciligiyla ifade ettikleri sey, aynı zamanda bireysel kimlik özlemleridir. Gerçekte protest özelliğinı halen koruyan ‘Türk Halk Müzigi’ yasanan büyük toplumsal degisim karsisinda kendinı yenıleyemedigi, köy müzigi olarak kaldigi için; ‘rock müzik’ ise anlasilmaz, (sözde) karisik felsefi yapisi oldugu için, özellikle varoslardaki gençler kendilerine yakin hissettikleri, anlasilir bulduklari bu kültüre sarildilar. Türkiye'de bu yenı müzik (5) sayesinde, yasamin disina itilen gençler yasamsal sahneye çikarak kendi kimliklerinı topluma deklere ettirmeye baslamislardir. Hiphop’ in kolay anlasilir olmasi, müziğinın kolayliğindan çok, onun bir alt kültür olarak getto veya varoslardan (yanı kendi içlerinden) dogmasindan kaynaklanıyor: gerçekte hiphop derin bir felsefik ve düsünsel durustur yasama karsi: özleminı duydugu sey ise adaletsizliklerin olmadigi bir dünya.
Bu kadar derin ve büyük bir kültürel hareket olan hiphop, varos ve gettolardan dogdugu için içine düstügü egitim ve bilgi yetersizligi nedenıyle elbette ki kendi yaraticilarinın elinde çeliskileri de yasayacaktir: bu çeliskiler hiphop’ in kendisinden degil: yaraticilarinın egitim ve bilgi yetersizliğinden kaynaklanmaktadir. (6) Onlarin, karsilastiklari sorunlara verdikleri siradan tepki; sorunlarin temel nedenlerinı ve çözüm yollarinı net olarak görememeleri büyük bir sanssizlik olmakla beraber asilamaz bir olgu da degildir hiphop için. Dünyayi sorunlar yumagindan çikarip alma iddiasindaki özgürlükçü yasam tarzi olan hiphop, okuyan, arastiran, düsünüp sorgulayan egitimli çagdas gençlerin bu geminın dümenı ellerine almalariyla içindekileri yepyenı dünyalara ulastiracagi kesindir elbet.Notlar:1- Kalça atma eylemi: elbetteki müziğin coskusuna kapilan gençlerin, merkezi kalçaya dayali olarak yaptiklari serbest danstan kaynaklanıyor. (Oysa çogu kez, oldugu yerde-ayakta sallanmak olan hiphop dansi ile günümüzde yer hareketi olarak tanınan break dance birbirine karistiriliyor)
2- Rap: sert elestiri
3- Dogu-bati
4- Sorunlarin bittigi yerde hiphop biter.
5-’Müzik’ diyorum; çünkü hiphop diger unsurlariyla bugün Türkiye’de tam bir kültür olma asamasina gelememistir.
6-Söz gelimi esitlik ve adalet iddiasindaki hiphop içindeki bazi gruplarin neredeyse kadin düsmanliğina varacak kadar erkekçi bir dil kullanmalari bu çeliskilere küçük birer örnektir.
Çarş. Tem. 18, 2007 10:53 am
